Thực hiện chính sách pháp luật đối với người có công cách mạng giai đoạn 2020 – 2023 và những vấn đề đặt ra

Báo cáo giám sát số 63/BC-HĐND ngày 30/11/2023 của Ban VHXH về kết quả triển khai, thực hiện chính sách người có công với cách mạng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2020 – 2023 đã phân tích, đánh giá: Tính đến tháng 7/2023 toàn tỉnh có trên 120.000 người có công với cách mạng đã được xác nhận, trong đó có 2.857 Bà mẹ Việt Nam anh hùng; 19.204 liệt sĩ; 12.128 thương binh và người hưởng chính sách như thương binh; 3.089 bệnh binh; 14.364 người có công giúp đỡ cách mạng; 5.105 người tham gia hoạt động kháng chiến bị phơi nhiễm chất độc hóa học; 59.675 người được tặng thưởng Huân, Huy chương kháng chiến. Tổng số người có công cách mạng và thân nhân được hưởng chế độ trợ cấp ưu đãi hàng tháng là 17.124 người.

Công tác phổ biến, tuyên truyền các chính sách và quy định có liên quan đến người có công với cách mạng được các cấp, các ngành đặc biệt coi trọng và thực hiện tích cực, góp phần nâng cao nhận thức về truyền thống, đạo lí “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Công tác quản lý nhà nước về chính sách ưu đãi người có công ngày càng chuyển biến tích cực so với giai đoạn trước đây. Quá trình giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến chính sách người có công cơ bản đảm bảo chặt chẽ theo quy định của pháp luật; công tác phối hợp với các cơ quan liên quan được thực hiện tích cực, đồng bộ. Thực hiện tốt công tác tiếp nhận, thụ lý, giải quyết số lượng lớn hồ sơ hưởng chế độ trợ cấp ưu đãi một lần cho người có công và thân nhân người có công với cách mạng. Việc quản lý hồ sơ người có công ngày càng chặt chẽ, khoa học trên hệ thống hành chính công; các cơ quan, địa phương, đơn vị đã bố trí cán bộ trực tiếp thu nhận hồ sơ và hướng dẫn tại bộ phận một cửa của Trung tâm hành chính công tỉnh; niêm yết tại trụ sở UBND cấp xã để người dân tiếp cận thông tin.
 

Từ năm 2020 đến 7/2023 toàn tỉnh đã giải quyết chế độ trợ cấp thờ cúng liệt sĩ cho 4.256 trường hợp; cấp lại Bằng Tổ quốc ghi công cho 389 gia đình liệt sĩ; giải quyết chế độ trợ cấp mai táng phí khi người có công từ trần cho 1.761 hồ sơ; giải quyết chế độ ưu đãi trong giáo dục và đào tạo đối với 46 thân nhân người có công với cách mạng; cấp tiền để mua phương tiện trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình cho 1.432 người có công và thân nhân người có công; giải quyết thêm chế độ thương binh đồng thời là bệnh binh cho 91 trường hợp; giải quyết thêm chế độ bệnh binh đồng thời là thương binh cho 22 trường hợp; giải quyết thêm chế độ thương binh đối với người đang hưởng mất sức lao động cho 12 trường hợp. Công tác huy động và quản lý Quỹ Đền ơn đáp nghĩa thực hiện đảm bảo đúng quy định, giai đoạn 2020 - 2023 toàn tỉnh đã huy động được 17.918 triệu đồng, hỗ trợ xây mới 437 nhà ở và sửa chữa 152 nhà ở cho gia đình người có công cách mạng. Thực hiện Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg ngày 26/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng, tỉnh Quảng Trị đã có 8.055 hộ thuộc diện được hỗ trợ, trong đó xây mới 1.665 hộ, sửa chữa 6.390 hộ với tổng kinh phí gần 194.400 triệu đồng.

Công tác chăm sóc phần mộ, nghĩa trang liệt sỹ tiếp tục được các cấp, các ngành quan tâm thực hiện tốt việc chăm sóc hơn 55.000 phần mộ liệt sĩ là con em của các tỉnh, thành phố trong cả nước. Hệ thống các nghĩa trang Liệt sĩ trên địa bàn tỉnh được đầu tư, tôn tạo ngày càng khang trang hơn. Giai đoạn 2020 - 2023, nguồn kinh phí ngân sách nhà nước đã tập trung đầu tư sửa chữa các công trình ghi công liệt sĩ với tổng kinh phí 63 tỷ đồng (bình quân 15,7 tỷ đồng/năm).

Hoạt động tìm kiếm, cất bốc và quy tập hài cốt liệt sỹ đã nhận được sự phối hợp tích cực, tình nghĩa và có trách nhiệm của các đơn vị quân đội, các tầng lớp nhân dân trong nước, của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các Bộ tộc Lào anh em và một số tổ chức quốc tế khác.
 

Bên cạnh việc thực hiện tốt các chính sách ưu đãi chủ yếu theo quy định của Pháp lệnh như: Trợ cấp hàng tháng, phụ cấp hàng tháng, trợ cấp một lần thì các đơn vị, địa phương đã quan tâm chỉ đạo, triển khai thực hiện 10 chế độ ưu đãi khác đối với người có công và thân nhân như: Chính sách Bảo hiểm y tế; điều dưỡng phục hồi sức khỏe; cấp phương tiện trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình, thiết bị phục hồi chức chức năng; ưu tiên trong tuyển sinh, tạo việc làm; hỗ trợ giáo dục - đào tạo; miễn, giảm tiền sử dụng đất khi nhà nước giao đất ở; vay vốn để sản xuất, kinh doanh; ưu tiên giao hoặc thuê đất, mặt nước, ưu tiên giao khoán bảo vệ rừng và phát triển rừng; miễn hoặc giảm thuế theo quy định của pháp luật.

Công tác quản lý hồ sơ đối tượng người có công và quản lý tài chính ưu đãi người có công được thực hiện khoa học, đúng quy trình, thủ tục theo luật định. Hồ sơ người có công và thân nhân người có công được quản lý bằng hồ sơ giấy tại Kho lưu trữ hồ sơ của ngành chuyên môn, đồng thời đã số hóa được 54.125 hồ sơ, còn khoảng 65.875 hồ sơ đang trong quá trình tiếp tục số hóa và quản lý hồ sơ điện tử người có công. Công tác thanh tra, kiểm tra, tiếp nhận, xử lý, giải quyết đơn thư, hồ sơ được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả, qua đó đã kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, khắc phục những thiếu sót trong quá trình giải quyết các hồ sơ, hạn chế tối đa tình trạng người có công không được hưởng các chính sác ưu đãi của Nhà nước.
 

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai thực hiện chính sách đối với người có công cách mạng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2020 -2023 còn một số hạn chế, khó khăn nhất định:
Việc ban hành một số văn bản hướng dẫn thực hiện của các bộ, ngành Trung ương có lúc chưa kịp thời, cụ thể, nhất là một số quy định về điều kiện, thủ tục, hồ sơ giải quyết các chế độ ưu đãi đối với người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học.
Công tác quản lý đối tượng tại một số xã, phường, thị trấn chưa chặt chẽ, còn để xảy ra tình trạng hưởng chế độ chưa đúng quy định, chưa kịp thời đề nghị điều chỉnh, phải thu hồi hoặc thu hồi nhưng không được do người được hưởng đã mất hoặc đi làm ăn xa. Các thông tin cá nhân ghi trong chứng minh thư, căn cước công dân và giấy tờ liên quan theo hồ sơ của người có công đang lưu trữ không khớp nhau nên việc giải quyết chế độ, chính sách trợ cấp còn gặp khó khăn do phải thực hiện thủ tục đính chính thông tin hồ sơ theo quy định.
Việc vận động Quỹ đền ơn đáp nghĩa đối với các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, cơ quan quân sự và công an thuộc ngành dọc quản lý đóng trên địa bàn chưa thực hiện bảo đảm quy định tại Điều 177, Nghị định 131/2021/NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ; đồng thời việc vận động trong các doanh nghiệp, cơ sở kinh tế gặp nhiều khó khăn.
Công tác xác lập hồ sơ xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hưởng chính sách như thương binh, người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học còn gặp nhiều khó khăn, nhất là đối với một số trường hợp không còn đầy đủ các loại giấy tờ theo quy định, nên chưa đủ điều kiện để xác lập hồ sơ xác nhận đối tượng. Việc lập hồ sơ đề nghị giải quyết chế độ thờ cúng liệt sĩ ở một số địa phương, nhất là các xã vùng dân tộc thiểu số miền núi chưa kịp thời, do thiếu thông tin ghi trong hồ sơ và thiếu các giấy tờ liên quan đến đối tượng. Việc đề nghị Trung ương cấp đổi lại bằng Tổ quốc ghi công, Huân chương, Huy chương kháng chiến gặp nhiều vướng mắc, khó khăn dẫn đến có một số trường họp kéo dài nhiều năm chưa được giải quyết.
Kinh phí nâng cấp sửa chữa các công trình ghi công liệt sỹ phần lớn do ngân sách Trung ương hỗ trợ, ngân sách địa phương từ tỉnh đến cơ sở bố trí còn hạn chế nên gặp khó khăn trong triển khai đầu tư xây mới, sửa chữa, nâng cấp các công trình ghi công liệt sĩ.
Còn nhiều gia đình người có công và thân nhân liệt sĩ đang khó khăn về nhà ở, một số địa phương còn có hộ nghèo thuộc đối tượng người có công; đời sống vật chất và tinh thần của một bộ phận người có công ở khu vực miền núi và nông thôn gặp khó khăn về nhiều mặt, cần được quan tâm.
Cán bộ phụ trách lĩnh vực lao động thương binh xã hội ở cấp xã phần lớn kiêm nhiệm, thường xuyên thay đổi, năng lực chuyên môn còn hạn chế nên gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện các chính sách đối với người có công. Việc xác định số người làm việc tại bộ phận quản trang ở các nghĩa trang liệt sĩ cấp huyện, cấp xã theo quy định tại điều 136, Nghị định 131/2021/NĐ-CP của Chính phủ triển khai còn chậm nên công tác chăm sóc, quản lý các Nghĩa trang còn gặp khó khăn, lúng túng.
Công tác phối hợp với ngành Bưu điện để thực hiện việc chi trả trợ cấp hàng tháng tập trung tại một địa điểm cho người có công còn một số bất cập, nhất là khó khăn trong việc đi lại đối với đối tượng già yếu, ốm đau thường xuyên; việc nắm bắt tình hình người có công thiếu kịp thời.
Để tiếp tục thực hiện có hiệu quả chính sách đối với người có công cách mạng theo Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH14 và Nghị định số 131/2021/NĐ-CP của Chính phủ, trong thời gian tới tỉnh Quảng Trị cần tiếp tục chỉ đạo, triển khai thực hiện tốt một số nội dung sau:
Thứ nhất: Tiếp tục đề xuất với Trung ương nghiên cứu bổ sung thêm đối tượng được hưởng trợ cấp ưu đãi vào Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH14 ngày 09/12/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội gồm: (1) Người có công giúp đỡ cách mạng bị nhiễm chất độc hóa và Người có công giúp đỡ cách mạng bị địch bắt tù đày; sửa đổi các quy định về xác nhận người có công cho phù hợp với thực tiễn địa phương, tránh thủ tục rườm rà, không cần thiết; (2) Người hoạt động kháng chiến có trụ sở cơ quan, đơn vị không đóng trên địa bàn 10 xã vùng Mỹ rải chất độc hóa học nhưng thực tế có đến công tác tại  địa bàn 10 xã vùng Mỹ rải chất độc hóa học được xác lập hồ sơ hưởng chế độ người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học; (3) Bổ sung quy định cụ thể về đối tượng thăm viếng mộ liệt sĩ nằm ngoài nghĩa trang liệt sĩ; (4) Bổ sung quy định cụ thể về thực hiện lấy mẫu để giám định ADN xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin.
Thứ hai: cần tiếp tục nghiên cứu ban hành các chính sách của địa phương về đầu tư, nâng cấp, tôn tạo các công trình ghi công liệt sĩ và chính sách hỗ trợ nhà ở cho người có công và thân nhân người có công trên địa bàn tỉnh, trong đó cần ưu tiên cho người có công thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo. Tiếp tục kiến nghị Bộ LĐTB&XH để được hướng dẫn việc xây dựng định mức, số người làm việc tại Ban quản lý các Nghĩa trang liệt sĩ theo quy định tại Nghị định số 131/2021/NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ, làm cơ sở để tỉnh xây dựng định mức số người làm việc tại bộ phận quản trang ở cấp xã theo quy định. Quan tâm bố trí nguồn vốn sự nghiệp ngân sách tỉnh hàng năm để duy tu, sữa chữa các công trình ghi công liệt sĩ trên địa bàn tỉnh. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo và công tác tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền, các ban ngành, đoàn thể và Nhân dân về thực hiện chính sách pháp luật ưu đãi cho người có công và gia đình người có công trên địa bàn tỉnh.
Thứ ba: Tiếp tục thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước đối với người có công cách mạng, tập trung chăm lo điều kiện vật chất và tinh thần cho người có công theo đúng quy định. Làm tốt công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý các công trình ghi công liệt sỹ để đảm bảo sau khi đầu tư các công trình phát huy hiệu quả sử dụng, đảm bảo trang nghiêm, khang trang, sạch đẹp, không xây dựng tràn lan ở những nơi chưa cần thiết. Tăng cường công tác chỉ đạo, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Trung tâm Điều dưỡng người có công và Bảo trợ xã hội. Làm tốt công tác chỉ đạo, hướng dẫn và thường xuyên kiểm tra, thanh tra các địa phương, đơn vị, các tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện đúng, đầy đủ, kịp thời chính sách pháp luật ưu đãi đối với người có công cách mạng trên địa bàn. Rà soát các gia đình chính sách đang gặp khó khăn về nhà ở hoặc chưa tiếp cận được một số chính sách ưu đãi đối với người có công để đề xuất tiếp tục thực hiện các chế độ cho các đối tượng theo đúng quy định.
Thường xuyên rà soát, kiến nghị cấp có thẩm quyền đẩy nhanh tiến độ cấp đổi lại bằng Tổ quốc ghi công, Huân chương, Huy chương kháng chiến của đối tượng người có công, nhất là hồ sơ tồn động nhiều năm chưa được giải quyết để người có công và thân nhân của họ được hưởng đầy đủ chính sách ưu đãi theo quy định của pháp luật.

Bài, ảnh: BBT